Hiểu hệ số tập trung thị trường trong giao dịch M&A

Nghị định 35/2020/NĐ-CP ngày 24.03.2020 hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật Cạnh tranh [sau đây gọi tắt là NĐ35] đã có hướng dẫn quan trọng về kiểm soát tập trung kinh tế. Sắp tới, những qui định này sẽ tác động mạnh mẽ đến giới hành nghề Luật sư thương mại khi tư vấn về M&A. Có nhiều điều cần bàn về Nghị định này. Trong khuôn khổ bài viết nhỏ này, tôi chỉ tập trung giới thiệu về điểm c khoản 2 điều 14 của NĐ35.

Điều 14 – Thẩm định sơ bộ

Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày tiếp nhận hồ sơ thông báo Tập trung kinh tế đầy đủ, hợp lệ, nếu tập trung kinh tế rơi vào trường hợp sau đây, thì được tiến hành:

Thị phần kết hợp của các doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế từ 20% trở lên trên thị trường liên quan, tổng bình phương mức thị phần của các doanh nghiệp sau tập trung kinh tế trên thị trường liên quan trên 1.800 và biên độ tăng tổng bình phương mức thị phần của các doanh nghiệp trên thị trường liên quan trước và sau tập trung kinh tế thấp hơn 100 (điểm c khoản 2 điều 14 của NĐ35).

Để áp dụng qui định này, có ba (03) điều kiện cần được đáp ứng:

Một là: Thị phần các doanh nghiệp tham gia giao dịch từ 20% trở lên trên thị trường liên quan;

Hai là: tổng bình phương mức thị phần của các doanh nghiệp sau tập trung kinh tế trên thị trường liên quan trên 1.800 (>1800). Con số 1800 này từ đâu mà ra?

Tổng bình phương mức thị phần của các doanh nghiệp đo lường SỰ TẬP TRUNG CỦA THỊ TRƯỜNG. Hiện nay có hai cách để xác định mức độ tập trung này là: HHI (viết tắt của Herfindahl-Hirschman Index)và CR (viết tắt của concentration ratio, thường sẽ đo lường 3 hoặc 5 doanh nghiệp, gọi là CR3 hoặc CR5). Việt Nam theo phong cách của Hoa Kỳ, chọn đo lường mức độ tập trung của thị trường bằng HHI.

Giờ đi trả lời câu hỏi: số 1800 ở đâu ra? Xin thưa chuỗi HHI dao động từ 0 đến 10.000

Nếu thị trường là CẠNH TRANH HOÀN HẢO, thị phần của các doanh nghiệp là không đáng kể. Ví dụ: 0,005%. Thì khi bình phương 0,005, con số gần như là 0.

Nếu thị trường là ĐỘC QUYỀN, có nghĩa chỉ có một doanh nghiệp duy nhất trên thị trường (thị phần là 100%). Thì bình phương của 100 là 10.000.

Vậy bạn đã biết 1800 mà điểm c khoản 2 điều 14 của NĐ35 đề cập là ở đâu ra rồi. Đây là một lựa chọn, khá dè dặt của Chính phủ. Bởi chọn 1800 trong khi tối đa của HHI tận 10.000 là khá thấp. Điểm này sẽ bình luận sau.

Ba là: Hệ số delta là nhỏ hơn 100 (<100). Cái này hiểu thế nào?

Tôi diễn đạt bằng công thứ để các bạn dễ hiểu. Giả sử hai doanh nghiệp tham gia là a và b. Cách tính sự thay đổi của hệ số HHI sẽ được biểu thị bằng công thức sau:

LƯU Ý: ba điểm a, b, c của khoản 2 điều 14 NĐ35 là áp dụng cho các giao dịch M&A giữa các doanh nghiệp là đối thủ cạnh tranh của nhau.

NĐ35 hay dở còn tuỳ. Nhưng trước hết phải hiểu nó nói gì đã. Chúc bạn thú vị với Luật Cạnh tranh.